Wychodząc naprzeciw Państwa pytaniom i wątpliwościom poniżej podaję w skrócie najważniejsze informacje dotyczące rozwoju mowy przedszkolaka.  

TRZYLATEK

Co powinien umieć :

• Pytany podaje swoje imię.
• Wykonuje proste polecenia np. „Posadź misia na krześle.”
• Artykulacja: wypowiada prawidłowo wszystkie samogłoski ustne: a, o, e, u i,  nosowe ą, ę (mogą być wypowiadane jak om, em), spółgłoski: p b, m, f, w, t, d, n, l, ś, ź, ć, dź, j, ł. Spółgłoski k i g powinny pojawić się w 4 tym roku życia.  Spółgłoski s, z, c, dz realizowane są jeszcze miękko jak ś, ź, ć, dź a głoska r jak l. Mowa trzylatka jest w zasadzie zrozumiała. Dysponuje zasobem ok. 1000 słów. 
• Buduje zdania pojedyncze ale także złożone np. nie ćem bo to jeś niedoble
• Zadaje pytania dotyczące otaczającej je rzeczywistości np. Dlaćego ona płaće? 
• Powtarza proste rytmy i melodie. 

Co może niepokoić :

• Brak reakcji na swoje imię, nagłe dźwięki lub też bardzo duża wrażliwość na dźwięki otoczenia np. zatykanie uszu, krzyk, płacz,
• Problemy z odpowiadaniem na proste pytania, wykonywaniem prostych poleceń np. Z kim się dzisiaj bawiłeś? Włóż lalkę do wózka ( bez podpowiadania wzrokiem, czy gestem)
• Brak kontaktu wzrokowego lub jedynie „omiatanie” twarzy drugiej osoby bez zatrzymywania na niej wzroku
• W artykulacji zamiana głoski l na j oraz r na j (powinno być r na l). W takim wypadku warto już pod koniec 3 roku życia zacząć terapię logopedyczną, ponieważ w przyszłości może być problem z prawidłową realizacją głoski r. 
• Niechęć do spożywania twardych pokarmów, kawałków warzyw, mięsa w zupie itp, ale także do dotykania różnych powierzchni, konsystencji
• Stale otwarta buzia, spanie z otwartą buzią i chrapanie, nadmierne ślinienie się 
• (wskazana konsultacja laryngologiczna pod kątem trzeciego migdała)

 

CZTEROLATEK

Co powinien umieć:

• Rozumie i wykonuje bardziej złożone polecenia np. Weź misia z półki i posadź obok lalki. 
• Rozpoznaje i nazywa podstawowe kolory, czynności.
• Odpowiada na pytanie dlaczego?, sam też potrafi i chętnie konstruuje takie pytania. 
• Orientuje się w stosunkach przestrzennych: w, na, pod, za, oraz czasowych typu przed i po np. po kolacji, przed spacerem. 
• Charakterystyczne są neologizmy dziecięce np. uszolog (lekarz od uszu), co świadczy właśnie o coraz bardziej świadomym używaniu języka, jako narzędzia opisującego rzeczywistość 
• Artykulacja : zaczyna używać głosek zębowych: s, z, c, dz, realizuje też już głoski k i g, l, wciąż brak głosek sz, ż, cz, dż, które powinien zamieniać na s, z, c, dz a nie na ś, ź, ć, dź, głoska r zamieniana wciąż na l. 
• Następuje rozkwit mowy. Dziecko mówi dużo, buduje zdania podrzędnie złożone. Mowa jest całkowicie zrozumiała i coraz bardziej poprawna pod względem gramatycznym. 

Co może niepokoić: 

• Wszelkiego rodzaju regres, tak pod względem mowy np. ponowne spieszczanie, problemy z budowaniem prostych, sensownych wypowiedzi, jak i zachowania np. ssania palca, ubrań, wycofywanie się z zabaw, kontaktów z rówieśnikami.
• W obszarze mowy wszelkie nieprawidłowości w realizacji głosek np. międzyzębowa tzn. z językiem widocznym między zębami wymowa głosek s, z, c, dz, ś, ź, ć, dź, t, d, n., głoska r wypowiadana „inaczej” np. tylnojęzykowo. 
• Zamiana głosek dźwięcznych na bezdźwięczne np. b na p  d na t ( dziecko mówi papa zamiast baba, tomek zamiast domek )

 

PIĘCIOLATEK

Co powinien umieć:

• Artykulacja: To czas na pojawianie się ostatnich głosek tzw. dziąsłowych sz, ż, cz, dż oraz głoski r, ale nie muszą być jeszcze zautomatyzowane tzn. stale realizowane w swobodnych wypowiedziach dziecka. Ma ono czas do 6 ego roku życia na pełne przyswojenie tych dźwięków. Często też zdarza się, że dzieci wypowiadają głoskę r,  a długo jeszcze mają kłopot z głoskami szumiącymi (sz, ż, cz, dż). 
• Rozwój języka: Równie ważny jak kształtujący się system fonologiczny jest prawidłowy rozwój całego systemu językowego oraz tzw. kompetencji językowych, w tym komunikacyjnych tzn. umiejętności posługiwania się mową, językiem w stosunkach społecznych. Tak naprawdę dziecko nabywa te umiejętności już od chwili narodzin, ale to właśnie okres przedszkolny sprzyja jeszcze bardziej dynamicznemu ich rozwojowi. Kompetencje komunikacyjne to umiejętne posługiwaniem się dialogiem – wchodzenie w relacje z innymi na zasadzie wymienności (inicjowanie rozmowy, zabawy, zadawanie i odpowiadanie na pytania, aktywne słuchanie ze zrozumieniem), kompetencje językowe to rozbudowany zasób słownictwa, w tym pojęć abstrakcyjnych, budowanie poprawnych gramatycznie wypowiedzi, wreszcie doskonalenie narracji czyli mowa opowieściowa (umiejętności potrzebne do rozpoczęcia nauki w szkole). 

Co powinno niepokoić:

• Powodem do niepokoju powinny być wszelkie zaburzenia i opóźnienia  w wyżej opisanych obszarach rozwoju języka i artykulacji. 

 

SZEŚCIOLATEK

Co powinien umieć:

• Sześciolatek posługuje się już wszystkimi częściami mowy, dokonuje autokorekty błędów gramatycznych  i artykulacyjnych. 
• Ma ukształtowany system fonologiczny czyli dysponuje i powinien poprawnie realizować wszystkie głoski języka polskiego. 

 

PODSUMOWANIE
Niniejsze krótkie opracowanie dotyczące rozwoju mowy dziecka w wieku przedszkolnym koncentruje się wokół tzw. normy rozwojowej, czyli tego czego oczekujemy od prawidłowo rozwijającego się dziecka w wieku 3 – 6 lat i co może nas ewentualnie niepokoić (zasygnalizowałam jedynie niektóre problemy). 
Nieodłącznie związane z jakimkolwiek rozwojem jest jednak jego stałe, mądre i świadome wspomaganie. W tym wypadku wspomaganie rozwoju mowy, a w nim bardzo ważna profilaktyka zaburzeń mowy i artykulacji. Temu tematowi poświęciłam inne opracowanie pt. „Profilaktyka logopedyczna, czyli: jak pomóc dziecku, by jego mowa rozwijała się prawidłowo”. 
Pragnę jednak jeszcze raz zaznaczyć, że mowa naszych dzieci kształtuje się od samego początku, już w łonie matki, kiedy ta mówi do swego maleństwa. Rozwój językowy wymaga współdziałania, relacji rodzic -  dziecko na każdym etapie jego rozwoju. Niech każda sytuacja staje się więc okazją do wzajemnej wymiany, budowania dialogu, bycia w kontakcie nawet podczas oglądania bajki, przywołujmy dziecko, mówmy do niego, niech wie, że jesteśmy obok, gotowi do rozmowy, wspólnego mówienia. 
                                                                                                     

Opracowała: Kamila Kozłowska

Literatura: 
Cieszyńska J. Korendo M. Wczesna interwencja terapeutyczna. Stymulacja rozwoju dziecka. Od noworodka do 6. roku życia. Kraków 2007       
Weitzman E., Geenberg J. Razem uczymy się mówić. Przewodnik dotyczący wspomagania rozwoju językowego dzieci dla opiekunów i nauczycieli przedszkolnych. Gdańsk Harmonia 2014